کارکردهای اسطوره شناختی آب در ایران باستان

عناصر اربعه و به ویژه آب از اصلی­ترین عناصر طبیعت و از حیاتی­ترین پدیده­هایی است که بشر با آن مواجه شده و ضرورت و اهمیت آن را دریافته است. در ادیان قبل از زرتشت و نیز در دین زرتشت آب همواره مقدس بوده و الهه­گان و ایزدانی از آن محافظت و مراقبت می­کرده­اند. بخش قابل توجهی از اسطوره­های ادیان باستانی ایران اختصاص به آب دارد. در نظام فرهنگی و زیستی دوره­های آغازین حیات، انسان برای شناخت و معرفی پدیده­های هستی از شیوه­های خاصی بهره می­گرفت که یکی از آنها اسطوره است. اسطوره­ها جزو اولین استدلال­ها و تبیین­های شناختی بشر اولیه برای مشخص کردن چیستی و جایگاه عناصر در دسترس و ناشناخته طبیعت هستند و بخشی از نظام معرفتی انسان در دوره آغاز زندگی بشری را در بر­ می­گیرند. دامنه کارکردهای اسطوره اغلب شناخت قالب‌های رفتاری انسان در همه ابعاد آن و توجیهی عمومی از پدیده‌های اجتماعی- فرهنگی پیرامون اوست؛ به عبارتی اسطوره­ها تصویر نمادین پدیده‌های طبیعت به زبانی محسوس و قابل رؤیت و بیان نمادین زیرساخت‌های اجتماعی و اندیشه مشترک در منابع باستانی و پیش از تاریخ‌­اند که در پیوند با آیین‌ها، رفتارها، اخلاقیات و مقررات نظام سنتی اجتماعی و خانوادگی، انعکاس خارجی و عینی می‌یابند؛ بنابراین می توان با اسطوره­ها نظام شناختی و معرفتی یک ملت و یا دین را بررسی کرد و دیدگاه­ها و عملکردهای آنان را سنجید. بر این اساس این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی سعی دارد تا پس از اشاره­ای اجمالی به اسطوره و کارکردهای معرفتی و هستی شناختی آن به بیان چیستی و هویت آب در باور ایرانیان باستان و در ادیان ایرانی به ویژه دین زرتشت بپردازد و کارکردهای اسطوره شناختی آن را در رابطه با بینش و نگرش ایرانیان به این پدیده طبیعی بیان نماید.